Franz Anton MESMER (1734 – 1815)
Viyana Tıp Fakültesinde okurken, manyetizma ile ilgili görüşlerden haberdar olan Mesmer, 1765’de “Yıldızların ve Gezegenlerin İnsan Bedeni Üzerindeki Fizyolojik Etkileri” isimli doktora tezini, astronomi ile tıbbı birleştiren kimi tezlere dayandırmıştır. Bu tezde insanların, yıldızların tesiri altında yaşadığını, kâinatı dolduran manyetik bir akımın insanlara nüfuz ederek onların hastalanmasına ve sağlıklı kalmalarına sebep olduğunu ileri sürüyordu. Şayet bu manyetik akım insan bedenine eşit ölçüde dağılmışsa insan sağlıklı, istikrarsız dağılmış ise kişi hasta oluyordu.
Mesmer bu görüşlerin tesiri altında olduğu üzere periyodun tıp otoriterlerinden Hofman’ın (1660-1741), Filozof Laibniz’in Monadlar görüşünü tıbba sokmaya çalışan vitalist teorisinden de etkilenmiştir.
Bu ortada Cizvit papazı Hell, zati mıknatısların güzelleştirici tesirine inandığı ve tedavi edilecek kişi organlar biçiminde mıknatıslar üreterek kişi tedavi etmeyi denediğinden Mesmer’ in doktora tezi ile pek ilgilendi. Ve ona birkaç mıknatıs gönderdi. Birinci kere kalbinden şikâyetleri olan bir kişi üzerinde mıknatısla tedavi gerçekleştirerek parlak bir sonuç alan Mesmer; madem ki, mıknatıstaki akım bedene geçip orada kalıyor, o halde bu akımı bedene sindirip, eller ile akıtarak kullanmak ve şifa vermek mümkündür diye düşünmeye başladı. İkinci hastası Viyana’nın en ünlü tabiplerinin tedavi edemediği, Baron Hareczky idi ve yemek borusu darlığından rahatsızdı. Onu da muvaffakiyetle tedavi ettikten sonra Mesmer’ in şöhreti aniden arttı ve 1778’den itibaren hastalarını yeni tekniğiyle tedavi etmeye başladı. Böylelikle, bu tarih itibariyle Animal (canlı) Manyetizm doğmuştu!
Parlak muvaffakiyetleri nedeniyle Mesmer’i çekemeyen meslektaşları çoktu ve bu kıskançlıklar nedeniyle sonunda Viyana’yı terk etti. Bu terk edişte bardağı taşıran son damla, İmparatoriçe tarafından himaye edilen, kör olmasına karşın epey yetenekli bir piyanist olan Theresa Paradi’ nin tedavisiydi. O vaktin Avrupa’sının en ünlü doktorları, Therasa’nın rahatsızlığına göz hudutları felci teşhisi koymuş ve bir deva bulamamışlardı. Histerik bir körlüğü olan bu kızı Mesmer tedavisine aldı ve kızcağız yavaş yavaş görmeye başladı. Bu olay Teresa’nın babasının günümüze kadar gelen yazılı hatıra kayıtlarından detaylı olarak tespit edilmiştir. Başarıyı duyan saray tabibi Van Stoerk ve ünlü göz mütehassısı Wenzel kıskançlıklarının tesiriyle kızın annesini, şayet Theresa uygunlaşırsa imparatoriçenin vermekte olduğu ödeneği keseceğini söyleyerek korkuttular. Nihayet, kızını Mesmer’in tedavisinden alıkoymak isteyen anne ile reddeden kızı ortasında geçen dramatik bir sahnede kızın hızında patlayan bir tokat sonucu, kızcağız tekrar görmez oldu ve kendisini muayene eden tabipler de Mesmer’ in başarısızlığını ilan edince Mesmer de Viyana’yı terk etti.
Paris’e gelen Mesmer, Vendome meydanındaki bir otelde büyük, bir daire Kiralayıp, fakülte doktorlarından Deslon ile birlikte orayı muayenehane haline getirdi ve süratle yayılan şöhretinin akın akın koşturduğu hastalarını tedaviye başladı. Fransa’nın aşikâr başlı kentlerinde «Societe del’harmarie» ismi verilen manyetizma dernekleri kuruldu. Nihayet sene 1874 Kral XVI. Louis, bu hususun bilimsel olarak araştırılması için bir kurul kurulmasını emretti ve derhal bir değil, iki komite kuruldu.
Birinci kurul Mesmer ile görüşemediğinden öbür manyetizörleri inceledi. İlimler Akademisi Üyeleri ve Tıp Fakültesinden birtakım profesörlerin oluşturduğu bu komitenin raporu olumsuz oldu. İkinci kurul Tıp Akademisi tarafından oluşturuldu ama sonuç tekrar birebirdi. Komite raporlarından sonra her şey ve herkes birden Mesmer’in aleyhine dönüverdi. Hele manyetizma ile tedavi edilmiş bir hastanın, açık teşekkürü gazetelerde yayınlandığı sırada ölüvermesi, alay ve hakaretleri son noktaya çıkardı. Hezimetin bütün acılarını yaşayan Mesmer, ufukta toplanan büyük Fransız İhtilali’nin de bulutlarını hissederken Fransa’yı terk etti, İsviçre’ye yerleşti ve ömrünü yoksul hastalara bakmaya adayarak 15 Mart 1815 de Mersebourg’ da hayata gözlerini yumdu.
Markiz De Puysegur
A. Mesmer’in öğrencilerinden olan Markiz de Puysegur hocasının yolunda çalışmalarına devam ederken, bir gün tesadüfen bir çobanda uyurgezerlik hali yarattığını fark etti. Elleriyle hastanın ağrıyan yerlerine dokunarak çobanın manyetik nizamını olağana getirmeye çalışıyordu. Bu sırada daima hastanın gözlerinin içine bakıyordu. İki üç dakika sonra kişi kendisini Puysegur’un kollarına bırakmıştı. Bu manyetizmadan büsbütün farklı bir durumdu. Hareketsiz duran hastanın bir müddet sonra yürüdüğünü, konuştuğunu ve sorulan sorulara karşılık verdiğini gördü. Kişi tüm gürültüye, bağırmaya, çağırmaya rağmen uyanmıyordu. Güya bir uyku içindeydi. Puysegur hastanın hakikaten uyumadığını, söylenenleri anlayıp yanıt verebildiğini fark ettiğinden, hastasıyla memnunluk verici şeyler üzerine konuşarak bu mevzuda olumlu telkinler vermeye başlamıştı. Bir müddet sonra uyanan kişi büsbütün düzgünleşmiş bir halde ve sevinç içindeydi. Konuşmaları ise hiç hatırlamıyordu.
1784 Mayıs ve Haziran aylarını bu türlü deneyimlerle, 10 kişiyi yapay uyurgezer haline koymakla geçiren Puysegur, bu hali olağan uyurgezerliğe benzettiği için, yapay uyurgezerlik hali olarak isimlendirmişti. Bu fenomenin keşfi ile Manyetizm tarihinde yeni bir çığır açılmış oluyordu.
Puysegur’ un bu keşfinden sonra 1787’de Petetine, 1813’de Deleuze yapay uyurgezerlikle ilgili kitaplar yayınladılar. Yapay uyurgezerlik tekrar dikkatleri üzerine çekince 1825 yılında Fransız Tıp Akademisi mevzuyu tekrar görüşme gereği hissetti. Daha evvelce Mesmer aleyhine verilmiş olan kararın iptaline karar vererek; manyetik tesirleri kabul ettiğini açıkladı.
Dr. John Elliotson manyetizma ile 1837’de ilgilenmeye başladı. Ama bu davranışı resmi makamlarca kabul görmedi. Durum bu türlü olunca John Elliotson, üniversitesinden istifa etti. Manyetizma çalışmalarına devam eden J. Elliotson 1843’te Zoist isimli bir mecmua çıkardı.
Hindistan’da, Kalküta’da Dr. James Essdaile, Zoist mecmuasını okuyarak bahisle ilgilenmeye başladı ve 1845’de başladığı manyetik anestezi ile ameliyatlarına 1851’e kadar devam etti. Bu vakit aralığı içinde binlerce ameliyatı muvaffakiyet ile bitirdi. Lakin 1851’de memleketi İskoçya’ya döndüğünde yaptıklarına kimseyi inandıramadan öldü.
Bu ortada kimyasal anestezi tekniklerinin gelişmesiyle birlikte (1844; azot oksit, 1846; eter) manyetizmin ameliyat gayeli kullanımı giderek azaldı.
DR. JAMES BRAID
Dr. James Braid, usta manyetizörlerin bir sahne gösterisini çok yakından takip ederken, manyetize edilen kişinin gözlerinin sabit olması dikkatini çekti. Kendi kendine bu yapay uyurgezerlik halinin insanın göz sonlarını yormakla mümkün olabileceğini düşündü. Ve bunu denemeye kadar verdi. Yakınları üzerinde yaptığı çalışmalarda insanların bakışlarını parlak bir nesneye yönlendirdi ve onların gözlerini yormaya çalıştı. Bir süre sonra birebir uyku halinin oluştuğunu gördü. Bu duruma Grekçe uyku manasına gelen Hypnos (1841) ismini verdi. Dr. J. Braid sayesinde yapay uyurgezerlik halinin çok kolay bir biçimde elde edilebileceği gösterilmiş oldu. Daha sonra Braid, hipnozun uyku olmadığının farkına vardı, lakin isim öylece kaldı.
1842 yılında Dr. J. Braid’ in Britanya Tıp Topluluğuna teklif ettiği hipnoz gösterisi reddedildi. 1843 yılında Dr. Braid Nevrohypnology isimli yapıtını yayınladı. Lakin Britanya Tıp Topluluğu bu yapıtı önemsemedi ve alaya aldı. Yeniden de hipnoz ismi Braid’in çalışmalarının, kendisinden evvelkilerin çalışmalarından ayrılmasını sağladı. Braid’in kabul edilmiş ve muhafazakâr bir tıp uzmanı olması ve bilimsel yaklaşıma değer vermesi, bir mühlet sonra İngiltere’de hipnozun birinci sefer hürmet duyulan bir pozisyona yaklaşmasını sağladı.
Manyetik akım olmadan hipnotik durumun oluşturulabileceğini birinci kez savunan kişi Braid’dır. O, hipnozitörün kişiyi sadece telkin yoluyla etkilediğine inanıyordu. Bu nedenle hipnozun, hipnozu gerçekleştiren kişinin kapalı, sihirli güçlerine değil; kişinin telkine yatkınlığına bağlı olduğu sonucuna varmıştır. Bu nedenle Braidizm olarak bilinen hipnotik uygulamasında, kendisi uygun telkinleri verirken, hastalarından bir noktaya odaklanmalarını istiyordu.
Jean Martin CHARCOT
Fransız nörolog Jean – Martin Charcot olaya daha değişik bir açıdan bakıyordu. Hipnotize edilen şahısları kesinlikle açık yahut bilinmeyen histerik kişiliğe sahip beşerler olarak kabul ediyordu. Ona nazaran hipnotize olabilmek olağandışı bir hudut yapısının eseriydi. Olağan şahısların hipnotize edilemeyeceğini belirtiyordu. Bu görüşü ile Charcot çağdaş hipnoz görüşünün bir kesimi haline gelmese de, bu derece saygın bir tıp otoritesinin hipnozu araştırmaya kıymet bulması, hipnozun saygın ve kabul edilebilir hale gelmesinde kıymetli katkıları olmuştur.
LIEBEAULT ve BERNHEIM (NANCY EKOLÜ)
Braidism’ in tesiri, yıllar sonra Braid’in kitabını okuyan bir Fransız köy doktorunun eforlarıyla Fransa’da kendini hissettirdi. Liebeault isimli bu tabip, Braid’in sabit bakış tekniğine kelamla telkini de ustalıkla katarak yirmi yıl boyunca hipnotizmayı muvaffakiyet ile kullandı. Bu teknikle gerçekleştirdiği tedaviden para da almıyordu. Mevzuyla ilgili kitabını yayınladığı vakit lakin bir nüsha satıldı. Arkadaşları bile onunla ve çalışmalarıyla alay ediyordu. Bu alaya alış, Profesör LIEBEAULT Bernheim’in, onun bir şarlatan olduğunu belirtmek için bir makale yazmasına kadar vardı.Hatta bir gün Bernheim, siyatik ağrılarından şikayetçi bir hastasının kendisinin haberi olmadan Liebeault tarafından tedavi edildiğini duyunca, kızdı ve gidip ona haddini bildirmeye karar verdi. Lakin Bernheim her şeyden evvel bir bilim adamıydı ve Liebeault ile bir konuşma ve hipnotizma tekniklerini yakından görünce, fikirlerini değiştirdi. Böylelikle meşhur bir profesör, basit bir köy hekiminin tedavi metodunu kabul ederek onunla çalışmaya başladı. Ve bu teknikle 10.000 kişi tedavi ettiler.
Liebeault ve Bernheim, hipnozun yalnızca telkin sonucu ortaya çıkan bir hal olduğunu ilan ederek Charcot ve ekolüne karşı cephe aldılar. 1886’da Bernheim, Telkin Tedavileri isimli kitabını yayınladı. Fransa’nın en ünlü tabiplerinden biri olarak hipnoterapiye yönelmesi epey büyük bir olumlu tesir yarattı. Bernheim ve Liebeault, Nancy Hipnotizma Okulunu kurdular. Öncelikle onların gayretlerinden ötürü hipnoz bütün Avrupa Kıtası’nda doktorlar ve psikologlar tarafından büyük ölçüde kabul edildi. BERNEHEIM
Emile COUE
Troyes’li genç eczacı 1885 yılında Liebeault ile birinci defa karşılaştı. 28 yaşındayken yaptığı bu görüşme hayatının akışını değiştirecekti. Liebeault yalnızca bir taşra hekimiydi. Gösterişçi ve hırslı değildi. Telkin fenomenini birinci sefer açıkça gözler önüne seren ve neredeyse mucizelere imza atan da oydu. Son olarak Nancy’ye yerleşmişti. Burada, sonradan onun fikirlerini dünyaya tanıtmış olan öğrencisi Bernheim’i bulmuştu. Emile Coue, Liebeault’un deneylerinden kimilerine katıldıktan sonra hipnotik telkinler üzerine çalışmalara ve uygulamalara koyulmuştu. Kısa mühlet geçmeden bunun içerdiği potansiyelleri kavramıştı. Bir mühlet tek tek hastalar üzerinde Liebeault’un hipnotik tekniğini uygulamış, daha sonra toplu telkin tedavisine yönelmişti. Coue kendisine tedavi için başvuranları şezlonglara yatırıp, koltuklara oturtmuş, onları derin bir hipnotik uykuya daldırmaktan yavaş yavaş vazgeçerek, hastalarında hafif bir gevşeme durumunu sağlamakla yetinmiş, etkili bir lisanla hastaların tümüne birden seslenerek, onları telkin yoluyla şifaya kavuşturmaya çalışmıştı. Fakat Coue hastalarına telkinlerde bulunmakla kalmamış, çalışmalarının yük noktasını, onları kendi kendine telkin tekniğini uygulayacak biçimde eğitmek üzerinde toplamıştı. İşte Coue tekniğinin büyük değeri de buradan gelmiş ve bu noktada küçümsenmeyecek ileri bir adım oluşturmuştu.
Coue1922’de “Bilinçli Kendi Kendine Telkin Yoluyla Kendine Hakimiyet”, 1923’te “Telkin Ve Kendi Kendine Telkin Nasıl Uygulanır?”, tekrar 1923’te “Tekniğim: Amerikan İzlenimleri “ isimli yapıtları kaleme almıştır.
Sigmund FREUD
Sigmund Freud, görkemli meslek hayatına hipnozu öğrenerek başladı. Fransa’ya gelmeden evvel bile, Avusturyalı nöropatolog Breuer’in ortaya attığı olgunun doğruluğuna inanmıştı. Breuer, hipnoz aracılığıyla, Bertha Pappenheim isminde histeri hastası bir genç kızı tedavi ediyordu. Böylelikle, diyalog yoluyla geriye dönüş düzenlemesini bulacaktı.
Genç, epeyce hoş, çok zeki olan bu kız, çok taraflı huzursuzluklar, besinlerden tiksinme, organların kasılması, kendinden geçme üzere belirtiler gösteren ağır bir sinirsel histeriye tutulmuştu… Hipnotizmayla girdiği trans içinde genç kız konuşmaya başladı; Breuer onu kendisine güvenmesi için yüreklendiriyordu.
Doktor şaşkınlık içinde, Bertha’nın her sinirsel nevroz belirtisinin bir heyecanla ortaya çıkmış olduğunu ve hasta, duygusal ikazın nedeni olayı yine yaşarken kaybolduğunu saptadı. Breuer bu tekniğe; Yunanca, ‘ruhun arındırılması, ya da ferahlatılması’ manasına gelen ‘katarsis’ ismini verdi.
Uyanma durumunda genç kız, öteki hastalarda da olduğu üzere, hastalık belirtilerinin nasıl doğduğunu, ortalarındaki bağlantıyı ve hayatındaki rastgele bir etkiyi söyleyemiyordu. Hipnoz durumunda ise, genç kız araştırılan ilişkileri çabucak buldu. Freud, bu bulguya derhal inandı. Hipnoz şuur seviyesini indiriyordu. Böylelikle, bilinçaltında gizli hisler yüzeye çıkıyordu. Kişi geri dönüşle, derinliklere biriktirilmiş anıları yine yaşıyor, belirtiyi süpürerek kendini bağımsız kılıyordu.
Freud’un psikanalizi yaratmaya yönelmeden evvel, hipnotizmaya gösterdiği merakı saptamak ilgi caziptir. O çağda, yeniden de uyanma durumunda genç kızın kayıtsızca içini dökebildiğine Freud inanıyordu. Psikanalitik yaklaşım Freud’un şunları yazmasıyla belirginleşiyor: Tedavinin emeli, yanlış yollara girmiş duygusal yükü, bir öbür deyişle oraya saplanıp kalmış genç kızı, içinde ilerleyebileceği olağan yollara aktarmaktır.
Freud, Hayatım ve Psikanaliz isimli kitabında hipnoz altındaki süreçlerini anlatırken coşku içindedir: “Paris’te, hipnotizmanın hastalar üzerinde belirtileri ortaya çıkarmak ve sonra da bunları silmek için sakıncasız kullanıldığını görebilmiştim… telkin benim esas çalışma aracım oldu… üstelik hipnoz aracılığıyla çalışma göz kamaştırıcıydı… insan birinci defa kendine mahsus güçsüzlüğünü aşmış olmanın duygusunu özümsüyordu; mucize yaratan olma ismine övgü doluydu.” Bu anlatım, şahsen Freud’un kendisini çözümlemek isteyen biri için verdiği örnektir.
Freud, tekrar de çok geçmeden hipnoza sırt çevirdi. Bunun detaylı münasebetlerini onun kendinden dinleyelim: “Bir gün çalışma yaparken, uzun vakitten beri kuşkuya düştüğüm şey kendini bana direkt doğruya gösterdi. O gün en yumuşak başlı hastalarımdan bir genç kızı, geçmiş nedenlerden kaynaklanmış acılı buhranlarını bitiren hipnoz durumundan çıkarıyordum. Hastam uyanınca, kollarını boynuma doladı. Bu olayı şahsî dayanılmazlığıma bağlamayacak kadar soğukkanlıydım. Artık, hipnozun gerisinde tesirli olan gizemli öğeyi düşünüyordum. Onu gidermek ya da en azından yalıtmak yerine, hipnozdan vazgeçmeliydim.”
Freud, böylelikle yer değiştirici olguyu buldu. Dostu Breuer de ona, Bertha Pappenheim ile buna misal bir macera geçirdiğini itiraf etti. Hoş hastası uygunlaşınca, sırf aşkını ilan etmekle kalmıyor, ona istemeden sorumlusu olduğunu öne sürdüğü hayali bir gebeliğin tüm belirtilerini sergiliyordu.
Ruhsal yer değişim korkusu, Freud’u hipnoza sırt çevirmeye yönelten etkenlerden biridir; hipnozun inatçı gizemliliği ikinci neden olabilir. Freud hastanın kişiliğine gerçek bir yağma uygulayan sihirsel bir aksiyon saydığı hipnozlu telkine düşman kesiliyordu artık. Üstelik tahminen de asıl neden Freud’un bu tekniğe hükümran olamayışıydı. Şayet Freud düzgün bir hipnotizmacı olsaydı; psikanaliz bugün tahminen ‘hipno-analiz’ olarak daha erken bir periyotta var olacaktı.
1891’de İngiliz Tıp Cemiyeti hipnozun tabiatı ve pahasını araştıracak bir komite görevlendirdi. Araştırmanın sonunda hazırlanan raporda hipnoz fenomenin gerçek olduğu ve tedavi sürecinde hipnozun kullanımının da tatmin edici bulunduğu belirtildi. Hipnozun cümbüş hedefiyle kullanılmasının yanlışsız bulunmadığı da belirtildi. Ama soruşturmanın olumlu sonuçlarına karşın; hem Britanya’da hem de Britanya dışında hipnoza olan ilgi azalmaya devam etti. Bilhassa de Freud’un bu yaklaşımı bırakması hipnozu büyük ölçüde geriletti. Pek az istisna hariç, hipnozun kullanımı, tekrar şarlatanların, cümbüş dünyasının ellerine düştü; bu da onunla ilgilenme konusunda uzmanları ürküttü.
Birinci Dünya Savaşında savaş nevrozlarının süratli bir halde uygunlaştırılması gereksinimi ortaya çıkıncaya kadar hipnoza olan ilgide bir canlanma olmadı. Hipnoterapi bu alanda kıymetini kanıtladı ve tekrar dikkatleri üstüne çekti. Birinci çalışmaların birden fazla hekimler tarafından yürütülmüş olsa da, 20. yüzyılda psikoloji biliminin gelişmesi, hipnozu bilimsel inceleme altına alma sürecinde psikologların rolünü arttırdı.
Bu bahisteki birinci çağdaş kitap 1933’te Clark L. Hull (1884–1952) tarafından yazıldı: “Hipnoz ve Telkine Yatkınlık: Tecrübi Bir Yaklaşım” Hull’ın klasik kitabının yayınlanmasını takiben literatür süratle genişlemeye başladı ve bugüne kadar da bu türlü devam etti. 1953’te İngiliz Tıp Cemiyeti, görevlendirdiği bir komitenin raporunda, hem fizikî hem de ruhsal bozukluklarda hipnozun kullanımını resmen onayladı. Amerikan Tıp Cemiyeti de bu onayı üç yıl sonra verdi.
Was this helpful?
0 / 0
