Sinir sistemi, insanın gerek şahsen kendisinde, gerekse etrafında meydana gelen olaylarla bağını sağlayan bir sistemdir. Başka bir tanımlama ile duyusal ve duyumsal ikazları alan, insan organizmasının iç ve dış ortam değişikliklerine uymasını sağlayacak yansımalara yanıt veren bir sistemdir.
Tüm canlılar, hayatları boyunca, kendi bedenlerinde ve etraflarında ortaya çıkan olaylara karşı muhakkak bir tepkiyle karşılık verirler. Yani bu olaylar canlı organizmada belli bir değişikliğe neden olurlar, onu uyarırlar. Canlılar da bu uyartıları kendi çıkarları doğrultusunda yanıtlarlar. Canlıların bu tembih edilebilme, uyarılma yeteneğine İrritabilite ismi verilir. İrritabilite, tüm canlıların çoğalma, metabolizma, hareket edebilme üzere asıl işlevlerinden birini oluşturur. Tek hücreli canlılarda bile İrritabilite Protoplasma’nın asıl duyularından birisidir. Örneğin tek hücreli bir canlı olan Amip, Pseudopodium’ları ile öteki küçük bir hücreye dokununca, çabucak bunu sararak Protoplasma’sı içine almaya çalışır. Bu olay Protoplazma’nın uyarılma yeteneğini göstermektedir. İnsanlarda ve öteki memelilerde İrritabilite olayı en besbelli olarak hudut hücrelerinde olmakta ve bu hudut hücrelerinden çıkan hudut lifleri ile ilgili yere iletilmektedir.
Sinir hücreleri ve kolları irkilme tesirlerini saniyede 30 metre üzere bir süratle Protoplazma’dan çok daha süratli iletmektedirler. Örneği insanın kol hududunda 700 cm. dir.
Hücreler lakin uzantıları ile birbirlerine dokunurlar. İhtarlar uzantılar yardımı ile hücreden hücreye iletilmekte ve böylece bedenin her tarafı bu ihtarlardan haberdar edilmektedir. Bunlarda merkezileşmiş bir hudut sistemi yoktur. Bu cins hudut sistemine Diffuz Hudut Sistemi denir. Hudut hücreleri merkez vazifesini üstlenir. Hudut hücrelerinin uzantılarının bir kısmı, uyartıları merkez misyonu yapan hücreye (Afferent yolar), öteki bir kısmı ise hücreden aldıkları buyrukları ilgili organlara (Efferent yollar) iletirler. Bu tıp canlılar etraftaki ihtarların çok azını alırlar. Verdiği yanıt ise lakin beslenmesi ve korunması ile ilgili kolay hareketleri içerir.
Memelilerin sınıfı yükseldikçe ihtiyaçları de artar. Artan ihtiyaçları karşılayabilmek için de hudut sistemleri daha fazla gelişmiştir. Evvel hudut hücreleri yer yer bir ortaya toplanarak hudut düğümlerini (Gangliyonları) oluştururlar. Daha ileri sınıf memelilerde muhakkak bir yerde toplanarak Medulla spinalis’i meydana getirirler. Medulla spinalis’te değişik vazifeler üstlenen hudut hücreleri ortasında misyon kısmı yapılır ve makul misyonları yapan hücreler muhakkak bir bölgede yer alırlar. Bunlardan bir kısmı sensibl hücrelerdir ve uzantıları ile etraftan aldıkları ikazları merkeze iletirler. Bu yola getiren manasında Afferent yol ismini veriyoruz. Merkezde sensibl hücreler aldıkları uyarıyı, ilgili organlara gerekli buyruk vermesi için, kısa uzantıları ile motor hücrelere aktarırlar. Bu formda uyartıların bir hücreden başkasına aktarılmasına Sinaps denir ve bu komplike bir seri olaylarla olur. Sinaps en kolay tanımlama ile, iki hudut hücresinin uzantıları ortasındaki bitişme, bölgesi olarak tanımlanabilir. Motor hücreler aldıkları uyarıyı kıymetlendirir, gerekirse değiştirir ve gerekli hareketin yapılması için uzun uzantıları ile ilgili organlara buyrukları iletirler. Merkezden organlara giden bu yollara da Efferent yollar denir.
En kolay formuyla açıklamaya çalıştığımız Afferent ve Efferent yol ile bunları birbirine bağlayan hudut hücrelerine Reflex kemeri denilen bir kemer oluştururlar. Reflex kemeri, ihtarları alan organlarla ikazlara karşılık veren organları birbirine bağlar. Bu ortada Medulla spinalis’te bulunan hudut hücreleri Reflex merkezi vazifesini üstlenirler. Duyu ve hareket ikazlarını Merkezi hudut sisteminden organlara ve organlardan merkezi hudut sistemine ileten beyazımsı kordonlar olarak tanımlanan hudutlar, hem Afferent hem de Efferent yolları kapsarlar. Fakat daha ileri sınıf memelilerde Afferent yolların hudut hücreleri, merkezi hudut sisteminin dışında Spinal Ganlion ismi verilen hudut düğümlerini oluştururlar.
NEURON VE NEUROGLIA
Sinir sisteminin asıl kısmını hudut hücreleri ve bu hücrelerin uzantıları oluşturur. Uzantıları ile birlikte bir hudut hücresine Neuron (Neurocyt) ismi verilir. Hudut hücresi, yani Neuron’un iki çeşit uzantısı vardır. Bunlardan bir kısmı çok sayıdadır, kısadırlar ve Dendrit ismini alırlar. Bunlar hudut hücrelerini birbirine bağlarlar (Sinaps). Hudut hücresinin öteki tıp uzantısı tektir, uzundur ve Neurit yada Axon olarak tanımlanır. Bunların birçoğu bir ortaya gelerek kadavralarda gördüğümüz ve hudut olarak tanımladığımız oluşumları meydana getirirler ve organlarla merkezi hudut sistemi ortasındaki ilgiyi sağlarlar. Gerek biçim ve büyüklük, gerekse uzantılarının sayısı bakımından çok çeşitli hudut hücresi vardır. Yalnız şu kadarını burada belirtelim ki gerek insan ve gerekse başka memelilerde en çok görülen hudut hücresi tipi Multipolar (çok uzantılı) hudut hücreleridir.Tüm hudut hücreleri uzantıları ile birbirleriyle birleşirler ve bedende hiçbir yerde kesintiye uğramayan, hücre ve uzantılarından ibaret bir ağ oluştururlar.
Hudut hücreleri, Merkezi hudut sisteminde ve Periferik hudutlar üzerindeki hudut düğümlerinde (Ganglion) bulunurlar. Bunlar Beyin ve Omurilikte değişik bölgeleri kapsarlar. Beyin ya da Omuriliğe bir kesit yaptığımızda değişik renkli iki katman görürüz. Bunlardan Gri renkli olarak görülen katmana Substantia grisea ismi verilir. Substantia grisea’yı Pigment granüllerini kapsayan Neurocyt’ler oluşturur. Substantia grisea Beyinde Beynin Kabuk (Cortex) kısmı ile beyin içindeki Nucleus ismini verdiğimiz çekirdek bölgelerinde görülür. Yani Beyindeki hudut hücreleri bu söylediğimiz bölgelerde kümelenir. Medulla spinalis’te Substantia grisea organın merkezinde yer alır.
İkinci katman beyaz renklidir ve Substantia alba ismini alır. Bu, Cerebrum’da içte, Medulla spinalis’te ise dışta bulunur ve Miyelinli hudut uzantıları tarafından oluşturulur.
Sinir hücrelerinin uzun uzantıları, yani Axon’ları (Neurit) Periferik hudutları oluştururlar.
Axon’ların etrafı miyelin denilen bir unsur ile sarılmıştır. Tüm hudutlarda az yada çok miyelin katmanı vardır ve bu hudutların beyaz renkli görünmesine neden olur.
Miyelin katmanının esas vazifesi, Axon’ları izole etmek ve ilettiği ikazların komşu Axon’lara geçmesini engellemektir.
Otonom hudut lifleri az miyelinlidir ve bunun için bu sistemde ikazlar daha geniş bir bölgeye yayılırlar.
Embriyonal hayatta tüm sonlar miyelinsizdir ve muhakkak bir süreç içinde, değişik sonlar değişik vakitlerde miyelin katmanına sahip olurlar.
Miyelinsiz liflerin de az çok işlevlerini yapabilmelerine rağmen, asıl manalı işlevler miyelin katmanı tam olarak şekillendikten sonra olabilmektedir. Örnek olarak Buzağı ve Tay üzere hayvan yavrularını gösterebiliriz. Bunlar doğduktan sonra çabucak hareket edebilirler, zira bunlarda miyelin katmanı İntrauterin hayatta şekillenir. Beşerde ise miyelin katmanı doğumdan sonra şekillenmeye başlar ve bu insan yavrusu da çok daha sonra hareket yeteneğini kazanır.
Periferik hudut lifleri organlarda değişik biçimlerde sonlanırlar. Genel prensip, tüm hudut sonuçlarında miyelin katmanının kaybolması ve temas yüzeyinin artmasıdır.
Tüm zarlarından kurtulan Axon, Neuofibrilleri ile hücrelere sokulur ve hücrelerin sitoplazması ile bağlantı sağlar.
Afferent hudut lifleri zarlarını kaybettikten sonra ilgili organlarda bir ağ oluştururlar. Bu ağdan çıkan ince iplikçikler epitel dokusunda hücreler ortasına sokulur ve hücrelerin sitoplazması ile münasebet sağlarlar.
Değişik biçimlerde oluşan bu ağlardan çıkan hudut uçları Ağrı, Sıcaklık üzere duyuları alırlar (Receptor).
Motor lifleri ise kas lifleri ortasına sokulur ve bir ağ oluştururlar. Bu ağdan çıkan ince iplikler de kas liflerine sokulurlar. Bunların Periferik uçlarında da Effector denilen oluşumlar vardır.
Otonom sisteme ilişkin hudut lifleri ise hücreler üzerinde Terminal Retikulum denilen ince bir ağ oluştururlar. Neurofibrilleri de hücrelerin sitoplazması ile birleşirler.
Her hudut, birbirine paralel olarak seyreden çok sayıda Axon’dan oluşmuştur. Her bir hudut ipliğini Endoneurium ismi verilen bağ dokusal bir kılıf sarar.
Bunların birçoğu da bir demet oluşturur ve Perineurium ismi verilen zarla, nihayet bu demetlerin de birleşmesi ile oluşan hudut Epineurium denilen bir kılıfla sarılır.
Bağ dokusal bu üç kılıf birbiri ile alakalıdır ve sonun beslenmesi ile ilgili damarları da hududun en iç kısmına kadar ulaştırırlar.
NEUROGLIA
Merkezi hudut sisteminin değerli kısmını Neuroglia denilen bir hücre tipi oluşturur. Neuroglia, başka dokularda bağ dokunun yaptığı vazifesi yapar.
Sinir hücrelerinin ve uzantılarını sararak onları izole eder ve orta doku vazifesini yüklenir. Bu da hudut dokusu üzere Ektoderm’den orijin alır.
Sinir hücrelerinin beslenmesinde ve metabolizmasında çok kıymetli rol oynar. Birebir vakitte, bağ dokusunun öbür organlarda yaptığı halde, yıpranmış hudut hücrelerinin yerini Neuroglia hücreleri çoğalarak kapatır ve Neuroglia cicatrix’lerini oluşturur.
Sinir ganglion’larında, Merkezi hudut sisteminden farklı olarak, orta doku Neuroglia yerine bağ dokudandır. Neuroglia, hudut hücreleri üzere Ektodermal orijinli olmasına rağmen, hudut hücreleri üzere ikaz ve uyarılmalarla bir münasebeti yoktur.
SİNİR SİSTEMİ HÜCRELERİNDE DEGENERATION VE REGENERATION
İnsan ve göğüslü hayvanların gelişkin nöronları tekrar bölünmezler ve yeni bir nöron meydana getirmezler. Şayet akson kesilirse nöron çeşitli Dejeneratif değişmelere uğrar. Örneğin, Medulla spinalis’teki bir Nöronun Aksonu kesilirse Nöron Kromatolizis’e uğrar ve Kromidal gereci kaybolur. Akson’un periferik kısmı dejenere olur. Miyelin kılıfı şişer ve parçalanır. Profilere Nörolemma hücreleri bu kesimleri fagosite ederler. Nörolemma hücreleri bir kordon halinde kalırlar. Şayet aksonun nöyral ucu bir nöyrolemma kılıfına bağlanırsa kılıf içinde akson ilerlemeye başlar. Beşerde bir günde 1-2 mm. İlerleyebilir. Böylece Akson’un daha evvel uyardığı organa ulaşabilir. Miyelin kılıfı oluşur. İşlevin düzelmesi ekseriyetle kısmidir, ama tam değildir. Rejenerasyon ile birlikte bir ölçü bağ dokusu da oluşur ve Akson özel hudut sonlanmalarına ulaşamaz.
Bazen de tam bir işlev geri dönüşü görülebilir. Bu durumla ilgili faktörler açıklanmamıştır.
Bu anlattığımız Rejenerasyon sadece akson’ları Periferik sonlara katılan nöronlar için geçerlidir. Akson’u M.S.S. içinde kalan nöronun aksonu zati kesilmeye kolay kolay uğramaz. Kesilse bile Rejenerasyon olmaz.
Bir hudut lifi, rastgele bir nedenle hücresinden ayrıldığı vakit, lifin Periferik kesimi tüm işlevsel yeteneklerini kaybeder ve bir süre sonra yok olur. Hücreden ayrılan hudut lifi kısmında Axon ve Miyelin katmanı küçük küçük modüllere ayrılır ve kalıntılar Neuroglia hücreleri tarafından uzaklaştırılır.
Akson’un hücreden ayrılması, ayrılma noktasının hücresine yakınlığı oranında hücrede de Degeneration’lara neden olur. Yani Akson hücrenin yakınından koparsa, hücrenin yok olmasına kadar varan değişiklikler olur.
Yıpranan ya da yok olan hücrenin yenilenmesi işine Regeneration diyoruz. Beşerde doğumdan sonra hudut hücreleri çoğalma yeteneğini kaybederler. Yıpranan ve yok olan hudut hücrelerinin yerine yenisi konulamaz. Bunların yerini Neuroglia hücrelerinin yaptığı Cicatrix’ler doldurulurlar. İnsanın hudut hücrelerinde durumun bu türlü olmasına rağmen aşağı sınıf hayvanlarda hudut dokusunda her vakit için Regeneration yeteneği vardır, hücreler çoğalabilir ve yıpranan kısımların yenilerini yapabilirler.
İnsanda yalnız Akson’larda bir yenileme görülebilir. Bu Regeneration, Akson’ların bağlı kalan modülünün büyümesi ile olur. Bu olay kısaca şöyle olur. Akson ve Miyelin kılıfının kaybolması ile Akson’un en dışını saran Schwann kılıfı kalınlaşır, hücreleri büyür ve uzantıları ile birbirleriyle birleşerek hudut liflerinin yerini dolduran şeritler oluştururlar. Büngner şeritleri denilen bu oluşumlar hücre tarafındaki Akson’a kılavuzluk ederler ve Regeneration’da en kıymetli etkendirler. Şayet kesilen Akson’un Periferik modülü bedenden büsbütün ayrılmış ise bu cins bir Regeneration olamaz. Bu durumda Akson’un hücreye bağlı kalan kısmı birazcık büyür ve uçları Tümör gibisi kalınlaşır.
SİNİR SİSTEMİNİN BÖLÜMLERİ
Sinir sistemi, Anatomik ve İşlevsel olarak tümü ile bir bütündür ve ögelerinden rastgele birisinin vazifesini yapamaması tüm sistem üzerinde tesirini gösterir. Tümü ile koordineli çalışmak zorundadır. Fakat hudut sistemini kısımlara ayırarak incelemek, karmaşıklığı makul ölçüde azaltmak ve tahsil kolaylığı sağlamak bakımından faydalıdır.
Sinir sistemi öncelikle Merkezi ve Periferik hudut sistemi olmak üzere ikiye ayrılır. Systema nervosum centrale denilen Merkezi hudut sistemi, organizmanın gerek kendisinde, gerekse etrafında meydana gelen değişikliklere karşı koordine bir formda karşılık vermesini sağlar ve bu bakımdan faaliyetleri ayarlar.
Merkezi hudut sistemi, Afferent hudutlar yolu ile Periferden impulslar alır ve Efferent sonlarla Perifere impulslar gönderir. Bu formda birbirinden uzak olan bölgelerin, belli kaideler altında, işlevsel münasebetlerini ve kısımlar ortasında sıkı bir işbirliği sağlar. Bu sistem Beyin (Encephalon) ve Medulla spinalis’i (Omurilik) kapsar. Bunlar Cavum cranii ve Canalis vertebralis içinde bulunurlar.
Systema nervosum periphericum denilen çevresel (Periferik) hudut sistemi ile, Merkezi hudut sistemi dışında bulunan tüm sonlar ile hudut düğümlerini (Ganglion’ları) ve hudut ağlarını (Plexus’ları) içerir.
Periferik hudutlar, Merkezi hudut sistemi ile organlar ortasındaki bağlantıyı sağlarlar. Bu bağlantı Afferent ve Efferent en az iki Neuron tarafından oluşturulur.
Afferent neuron ile organlardan merkeze getirilen ikazlar merkezdeki hücrelere nakledilir. Bu hücrelerde ikazlar kıymetlendirilir ve organizma için en uygun olacak bir hareketin yapılabilmesi için harekete geçmesi gereken organlara Efferent yol ile iletilir.
Sinir sistemi üstte belirttiğimiz morfolojik bölümlenme dışında işlevsel olarak da iki kısma ayrılır. Bunlar Serebrospinal ve Otonom sistem olarak tanımlanırlar.
Serebrospinal ya da Animal hudut sistemi, canlının yaşadığı ortamdan (çevreden) algıladığı ikazları Kortikal merkezlere ileten, bu uyarımları kıymetlendirerek canlının isteğine uygun bir formda ilgili organlara gerekli impulsu veren bir sistemdir. Bu sistem, isteğe bağlı olan işlevleri yönettiği için, İstemli hudut sistemi ismini da alır. Canlının etraf ile olan bağlantılarını düzenlediği içinde Oikotrop Hudut Sistemi olarak terimlenir (Oiko: mesken, vatan, çevre).
Serebrospinal sistem tarafından yönetilen birçok hareketler bazen kortikal merkezlere ulaşmadan daha aşağı merkezler tarafından yönetim edilirler. Bu daha çok çok yapılan hareketlerde görülür ve yüksek merkezlerin işinin hafifletilmesi içindir. Ancak gerektiğinde bu üzere hareketlere kortikal merkezler her vakit için müdahale edebilir ve denetimi altına alabilirler. Bu üzere hareketlere otomatikleşmiş hareketler denir.
Otonom hudut sistemi, canlının isteğine bağlı kalmaksızın bağımsız olarak çalışan bir sistemdir. Canlının kendi bedeninde olan ve direkt dışa aksetmeyen işlevleri yönetir. Bu işlevler, canlının maddi varlığı ve üreme ile ilgili olaylardır ve bunun için Yaşatkan hudut sistemi ismini da alır. Bedenin kendisinde olup biten olaylarla ilgili olduğu için bu sisteme İdiotrop Hudut Sistemi de denilmiştir. (İdio :kendine mahsus, özel). Bu sistemle yönetilen organların faaliyetlerine canlının karşı koyması olanaksızdır. Örneğin, kalbin çalışması, mide ve barsakların çalışması, metabolizma, iç ve dış salgı bezleri ile genital organların çalışması, sıcaklığın regülasyonu üzere bir çok kıymetli olaylar canlının isteği dışında bağımsız olarak çalışırlar.
Özet olarak canlının büyümesi, beslenmesi ve çoğalması ile ilgili bu hareketlerle bitkisel hayat ortasında bir paralel görülmüş ve bu sisteme tıpkı vakitte Vegetativ (Bitkisel) Hudut Sistemi de denilmiştir.
Otonom hudut sistemi çoklukla bedende olup biten olaylarla ilgilidir. Lakin dış tesirlere karşı da büsbütün ilgisiz değildir ve birtakım olaylarda Serebrospinal hudut sistemi ile birlikte çalışmak zorundadır.
Örneğin isteğe bağlı olarak çalışan iskelet kaslarının olağanın üstünde çalışması durumunda bu kasların daha fazla besine ve oksijene ihtiyacı vardır. Bunlar karşılanmadığı takdirde Serebrospinal hudut sistemi tarafından gelen tüm impulslara karşın kaslar fazla güç üretemediğinden çabuk yorulurlar. Bu türlü durumlarda Otonom hudut sistemi derhal devreye girer.
Kasların fazla çalışabilmesi için kalbe fazla kan gelmesi, bunun içinde damarların genişlemesi, Glukozun kanda çoğalması için karaciğerde karbonhidrat metabolizmasının artması gereklidir.
Bu söylenen son olaylar lakin otonom hudut sisteminin tesiri ile gerçekleşir. Bu kolay örnekte de görüldüğü üzere otonom ve serebrospinal sistemler ortasında sıkı bir işbirliği vardır ve bu iki sistem ortasındaki bağ olağan hudutlar içinde seyrettiği sürece canlı kendisini iç ve dış ikazlara karşı en düzgün biçimde ayarlayabilir. İki sistem ortasındaki bu işlevsel münasebet embriyolojik ve anatomik bakımından da gözlenir. Her ikisi de tıpkı taslaktan orijin alırlar, ikisinin de çıkış merkezleri merkezi hudut sisteminde bulunur.
Otonom hudut sistemi de Sempatik ve Parasempatik hudut sistemi olmak üzere iki kısma ayrılır. Detaylı bilgi Otonom hudut sistemi kısmında verilecektir.
GANGLIYONLAR
Sinir sisteminin kısımlarını açıklarken, Periferik hudut sisteminin Ganglion’ları da kapsadığını belirtmiştik. Ganglion’lar Periferik sonlar üzerinde görülen ve hudut hücreleri kümesinden oluşan hudut düğümleridir.
Mikroskobik olabildiği üzere 2 – 4 cm büyüklüğüne kadar ulaşabilen hudut düğümleri de vardır. Bağ dokudan bir kapsül ile sarılmışlardır. Daha öncede belirttiğimiz üzere merkezi hudut sisteminde orta dokuyu Neuroglia hücreleri oluşturur.
Ganglionlar hudut sisteminde bir orta merkez vazifesini yüklenirler. Bir kısmından kimi hudutlar orijin alırlar Örneğin, sensibl ve sensorik hudutlar, bir kısmında ise hudutlar Neuron değiştirirler, Sinaps yaparlar. Örneğin, otonom hudutlar üzere.
Ganglion’lar üzerinde bulundukları hududun karakterine nazaran Spinal, Sempatik ve Parasempatik ganglion’lar üzere kümelere ayrılırlar. Spinal ganglion’lar tüm spinal hudutların dorsal kökleri üzerinde bulunurlar ve sensibl hudut liflerinin hücrelerini kapsarlar. Ayrıyeten kimi Beyin sonları, Örneğin, V., VII., IX., ve X. çift beyin sonları üzerinde bulunan ganglion’lar da spinal ganglion karşılığı olarak kabul edilirler.
Sempathik ganglion’lar, Truncus sympathicus üzerinde segmentel olarak sıralanan Ganglion’lar (Vertebral ganglion’lar) ile Sempatik hududun inverve ettiği organlar yakınında bulunan ganglion’lar (Prevertebral ganglion’lar) içerir.
Parasempatik ganglion’lar kimi beyin hudutları üzerinde bulunurlar. Bunlar N. oculomotorius uzamında bulunan Ggl. ciliare, N. facialis uzamında bulunan Ggl. pterigopalatinum ile Ggl. submandibulare ve N. glossopharyngeus uzamında bulunan Ggl. oticum’ dur. Bu Ganglion’lar Parasempatik Efferent yolların Neuron değiştirdikleri Ganglion’lardır ve yalnız Parasempatik liflerle ilgilidirler.
Ganglion’lar ayrıyeten komşu oldukları organların ismine örneğin, Ggl. coeliacum, Ggl. cervicale craniale, Ggl. mesenterium craniale üzere ve haline örnek, Ggl. stellatum nazaran de isimler alırlar.
Bir de Paraganglion dediğimiz oluşumlar vardır. Bunlar sempatik ve parasempatik paraganglion’lar olarak iki küme oluştururlar.
SİNİR SİSTEMİNİN GELİŞMESİ
Embriyonal hayatın birinci devrelerinde embriyonun sırt tarafında Ektoderma yaprağının kalınlaşmasından şerit formunda bir plak meydana gelir. Lamina neuralis ismi verilen bu plak önde genişleyerek Lamina cerebralis’i oluşturur. Lamina cerebralis’ten beyin ve daha dar olan art kısmından ise Medulla spinalis gelişir. Bir süre sonra Lamina neuralis’in kenarları kalınlaşır ve Torus neuralis’i yapar. Torus neuralis’in ortasında meydana gelen oluğa Sulcus neuralis denir. Sulcus neuralis’in kenarları, yani Torus neuralis yükselmesine devam eder, gitgide birbirine yaklaşır ve nihayet birbiri ile kaynaşarak Canalis neuralis denilen bir kanal meydana getirir.
Canalis neuralis iki ucu delik bir boru halindedir. Bu deliklerden öndeki Neuroporus cranialis, gerideki ise Neuroporus caudalis ismini alır. Evvel Neuropolus cranialis daha sonra Neuroporus caudalis kapanır ve böylelikle Canalis neuralis her tarafı kapalı bir boru biçimini alır. Ön uçta meydana gelen beyin kabarcığından daha sonra Encephalon meydana gelecektir.
Boru halindeki taslağın kranial ucundaki beyin kabarcığının duvarlarından cerebrum, boşluğundan ise Beyin ventriculus’ları, geride düz boru halindeki taslağın duvarlarından Medulla spinalis, boşluğundan ise Canalis centralis gelişir. Beyin taslağı öbür tüm taslaklara oranla daha süratli büyür. Bu nedenle embriyonun baş kısmı da daha çabuk büyür.
Archencephalon ismini da alan beyin kabarcığı, Transversal iki boğumlanma ile üç kısma ayrılır.
1.Prosencephalon – geridedir. (Ön beyin)
2.Rhombencephalon – öndedir (Yamuk beyin)
3.Mesencephalon – ikisi ortasında kalmış durumdadır. (Orta beyin ) denir.
Bu 3 kısımdan Prosencephalon ve Rhombencephalon, Transversal birer olukla tekrar boğumlanırlar. Böylelikle birbiri ortasında bulunan ve birbirine bağlanan 5 kısım meydana gelir. Prosencephalon’un boğumlanması ile Telencephalon (Uç beyin) ve Diencephalon (Ara beyin), Rhombencephalon’un boğumlanması ile de Metencephalon ve Myelencephalon gelişir.
Rhombencephalon ile Mesencephalon ortasındaki geçit bölgesine Isthmus rhombencephali denir.
Telencephalon, göğüslü hayvanlar ve kuşlarda başka kısımlara oranla epeyce fazla büyür ve Diencephalon ile Mesencephalon’u dorsal ve yan taraflardan büsbütün kapatır. Tıpkı formda Metencephalon da süratli bir gelişme göstererek Myelencephalon’u dorsalden kapatır.
Beyin taslağının söylenen 5 kısmından oluşan beyin kısımları ve kapsadıkları beyin oluşumları kısaca şöyle şematize edilebilir.
A.Prosencephalon (Ön beyin)
1.Telencephalon (Uç beyin, son beyin): Hemispherium’lar, Corpus callosum’un lateral kısmı, Corpus striatum, Columna fornicis, Basal ganglion’lar Rhinencephalon, Venriculi laterales.
2. Diencephalon (Ara beyin): Thalamus, Corpus pineale, Tegmen ventriculi tertii, Hypophysis, Corpus mamillare, Tuber cinereum, Infudibulum, Chisma opticum, Tractus opticus.
B.Mesencephalon (Orta beyin)
1. Mesencephalon: Crus cerebri, Tectum mesencephali, Tegmentum mesencephali, Substantia nigra, III. ve IV. Beyin sonlarının çekirdekleri, Aquaeductus mesencephali.
C. Rhombencephalon (yamuk beyin)
Isthmus rhombencephali : Velum medullare rostale, Crura cerebelli rostralia.
1. Metencephalon (ard beyin): Pons, Cerebellum, V. Beyin hududu.
2. Myelencephalon (ilik beyin): Medulla oblongata, Brachia cerebelli caudalia, Tegmen fossa rhomboidea, Ventriculus quartus, VI., VII., VIII., IX., X., XI. ve XII. Beyin sonları.
Pratikte büyük beyin olarak söz edilen oluşumu Prosencephalon ile Mesencephalon, küçük beyefendisini ise Cerebellum temsil eder.
MERKEZİ – SANTRAL HUDUT SİSTEMİNİN ZARLARI – MENINGES
Embriyonal hayatın birinci devrelerinde Encephalon ve Medulla spinalis’in taslakları Meninx primitiva denilen mezenşimal tek bir zar ile sarılmışlardır. Meninx primitiva bir süre sonra iç ve dış olmak üzere iki katmana ayrılır. Ectomeninx ismini alan dış katman daha kalın ve daha sağlam olup tekrar iki katmana ayrılır. Bunlardan dıştaki katman Cavum cranii ve Canalis vertebralis’i sonlandıran kemiklerin Periost’unu oluşturur. Ectomenix’in iç katmanından ise Dura mater (Pachimeninx) gelişir. Periost’u oluşturan katman ile Dura mater ortasında kalan aralığa Cavum extradurale (Spatium epidurale), bu aralıkta bulunan vena’lara da Venae extradurales denir. Beyin taslağını saran Dura mater (iç katman) ile Periost’u oluşturan dış katman daha sonra birleşirler ve Dura mater encephali denilen tek bir zarı oluştururlar. Bu iki yaprağın yapışması sonucunda ortada bulunan Cavum extradurale de kaybolur. Cavum extradurale’de bulun ana Venae extradurales ise muhakkak bölgelerde toplanarak Sinus durae matris’i meydana getirirler. Canalis vertebralis içerisinde Medulla spinalis taslağını saran Dura mater Periost ile birleşmez ve bu bölgede iki zar ortasındaki Cavum extradurale devamlı açık kalır. Aralıkta bulunan venalar ise Plexus vertebralis internus’u oluştururlar.
Meninx primitiva’nın iç yaprağı olan Endomeninx, daha incedir. Bu katmandan Merkezi hudut organlarının ince zarı, Leptomeninx meydana gelir. Leptomeninx de dışta Dura mater’e komşu olan Arachnoidea ile içte sentral hudut organlarına yapışık olan Pia mater’e ayrılır.
Dura mater ile Arachnoiea ortasında bulunan dar aralığa Cavum subdurale denir. Son yapılan araştırmalara nazaran bu aralık Postmortal olarak şekillenir. Mevtten evvel bu iki zar birbiri ile birleşmiştir.
Pia mater ile Arachnoidea ortasındaki boşluğa Cavum subarachnoidale (Leptomeningicum) denir. Pia mater ile Arachnoidea’yı birbirine bağlayan ve damarlar da kapsayan ince bağdoku uzantıları Cavum subarachnoideale’yi çok sayıda küçük bölmelere ayırırlar. Birbirleri ile bağlı olan küçük bölmeler içerisinde Liquor cerebrospinalis denilen sıvı bulunur.
Çeşitli tesirlere karşı son derece hassas olan Merkezi hudut organlarının bu biçimde her tarafın bir sıvı katmanı ile sarılmış olması, dıştan gelebilecek mekanik tesirlere karşı korunmasında ve tesirlerin azaltılmasında çok kıymetlidir. Birebir vakitte sıcaklığın korunması ve merkezi hudut organlarında iç basınç arttığı takdirde, basıncın doku üzerindeki tesirini azaltma bakımından Liquor cerebrospinalis çok kıymetli rol oynar. Cavum subarachnoidale ile Cavum subdurale ortasında rastgele bir irtibat – communication yoktur. Lakin Cavum subarachnoidale, dolayısıyle Liqour cerebrospinalis, Apertura lateralis ventriculi quarti (Foramina Luscka) ile Apertura mediana ventriculi quarti (Foramen Magendii) denilen delikler aralığı ile 4. Beyin ventriculus’u ile ilgide bulunur. Böylelikle Beyin ve Medulla spinalis her taraftan bir sıvı katmanı ile sarılmış durumdadır.
Canalis vertebralis bölgesinde Dura mater, kanalın iç yüzünü örten Periost’tan Spatium epidurale denilen bir boşlukla ayrılmıştır.
Şimdi bu zarları başka gözden geçirelim.
1.PIA MATER
Son derece ince, damardan güçlü, beyin ve Medulla spinalis’in tüm yüzeyini örten bağdokudan bir zardır. Arachnoidea ile birlikte merkezi hudut organlarının yumuşak örtüsünü, Leptomeninx’i şekillendirir. Pia mater’i altındaki hudut dokusundan ayıran ve Glia hücrelerinin uzantılarından oluşmuş olan ince bir katman vardır. Bu katmana Membrana limitans gliae superficialis denir.
Pia mater’de bulunan damarlar merkezi hudut organlarının içine sokulurken hem Pia mater’i, hem de Membrana limitans gliae superficialis’i birlikte sürüklerler. Böylelikle damarların etrafında Cavum subarachnoidale (Leptomeningicum) ile bağda olan ve Wirchow-Robin aralığı denilen çok dar aralıklar oluşur. Bu biçimde damarların etrafını saran Pia mater ve Membraba limitans kimi hususların kandan Liquor cerebrospinalis’e, hasebiyle hudut dokusuna geçmesine mani olur ve bir süzgeç vazifesini yaparlar.
Pia mater taşıdığı çok sayıda kan damarları sayesinde merkez organlarının beslenmesinde kıymetli rol oynar. Beyin ve Medulla spinalis’in tüm Sulci ve Fissura’ları içine girer.
Pia mater, örttüğü merkezi hudut organın kısmına nazaran iki kısımı vardır.
1.Pia mater encephali
2.Pia mater spinalis
II. ARACHNOIDEA
Damardan yoksul, ince, bağdokusal bir zardır. Pia mater ile birlikte Leptomeninx’i şekillendirmiştir. Beyin ve Omurilik üzerinde bulunan girinti ve yarıkların içerisine girmeksizin bunların üzerinden atlayarak geçer. Dura mater ile ortasında kalan boşluğa Cavum subdurale, Pia mater ile Arachnoidea ortasındaki boşluğa da Cavum subarachnoidale (Leptomeningicum) denir. Bu zarda Omurilik ile beyni sardığına nazaran Arachnoidea spinalis ve Aracnoidea encephali olmak üzere iki kısımda incelenir.
1.ARACHNOIDEA SPINALIS
Pia mater ile birlikte Medulla spinalis’i saran ince duvarlı, boru biçiminde bir oluşumdur. Median çizgi üzerinde, bilhassa dorsal tarafta Pia mater ile Arachnoidea ortasında seyreden iplik formunda oluşumlar (Trabeculae) görülür. Bunlar yer yer sıklaşarak sünger gibisi boşluklar oluştururlar. Cavum subarachnoidale içerisinde Liquor cerebrospinalis bulunur. Cavum subarachnoidale, Medulla oblangata’nın Medulla spinalis’e geçit bölgesi, yani Spatium atlantooccipitalis bölgesiyle Conus medullaris ve Filum terminale internum, yani Spatium lumbosacralis bölgesinde geniştir. Bu bölgelerde Occipital ve Lumbal punction yapılır ve klinik teşhis için Liquor cerebrospinalis alınır.
2. ARACHNOIDEA ENCEPHALI
Bu zar beyindeki Gyri’ler üzerinde Pia mater ile kontakt halindedir. Buna rağmen birtakım yerlerde, bilhassa Cerebellum ve Medulla oblongata, Cerebrum ve Cerebellum ortasında hayli geniş aralıklar bırakır.
Cisterna subarachnoidalis denilen bu aralıklar bulundukları yerlere nazaran Cisterna vermis cerebelli, Cisterna corporis callosi , Cisterna medulla oblongata, Cisterna pontis, Cisterna intercruralis, Cisterna basilaris ve Cisterna chiasmatis isimlerini alırlar. Bunlardan en büyüğü Cisterna cerebellomedullaris’tir ve Atlantooccipital punction ile Liquor cerebrosponalis’in alındığı yerdir.
Cavum subarachnoidale (Leptomeningicum) içerisinde Liquor cerebrospinalis denilen bir sıvı tam saydam ve içinde çabucak hemen formlu element bulunmayan bir sıvıdır.
Liquor cerebrospinalis’in büyük bir kısmı Ventriculus lateralis’lerdeki Plexus choroideus’lar tarafından salgılanır. Buradan Foramen interventriculare yolu ile Ventriculus tertius’a, buradan da Aquaductus mesencephali yolu ile Ventriculus quartus’a ulaşır.
Ventriculus quartus’tan da Medulla spinalis’in Canalis centralis’ine ve Plexus choroideus ventriculi quarti üzerindeki Apertura lateralis ventriculi quarti ve Apertura mediana ventriculi quarti ismindeki delikler aracılığı ile Cavum subarachnoidale’ye geçer.
Açıklanan halde salgılanan ve Cavum subarachnoidale’de dolaşan sıvı, Arachnoidea’dan Vena sinus’larına giren Villi arachnoidales ile kana geri alınır.
Normal durumda salgılanan ve resorbe olan ölçü eşit olduğundan sıvının ölçüsü ve basıncı sabittir.
Liquor cerebrospinalis her şeyden evvel merkezi hudut sistemi için mekanik bir hamidir. Birebir vakitte beyinde arteriyel ve venöz damar sistemleri ortasındaki hidrostatik basıncı istikrarlar ve metabolizmada misyon alır. Pratik uygulamada Lumbal punction ile alınan serebrospinal sıvının fizikî özellikleri ve bileşimi saptanarak klinik teşhis bakımından değerli teşhisler konulabilir. Yeniden birebir yolla az bir ölçü Liquor serebrospinalis çekildikten sonra yerine narkotik bir eriyik enjekte edilerek Lumbal anestezi sağlanır. Beyin basıncı arttığı hallerde basıncı azaltmak gayesi ile yeniden buraya punction yapılır.
III. DURA MATER – PACHYMENINX
Dura mater (Pachymeninx), öteki iki zarla birlikte merkezi hudut sistemini en dıştan sarar. epey sağlam, sert, kalın ve damardan yoksul fibroz bir zardır.
Arachnoidea ile ortasında Cavum subdurale ismi verilen bir boşluk bulunur. Bu zar da öteki iki zar üzere beyin ve omuriliği sardığına nazaran, Dura mater encephali ve Dura mater spinalis olmak üzere iki kısımda incelenir.
1.DURA MATER ENCEPHALI
Beyin taslağını saran ve iki katmandan ibaret olan Ectomeninx daha sonra kaynaşır ve tek bir zar halinde Dura mater encephali’yi oluşturur. Dura mater encephali, hem kafatası kemiklerinin beslenmesini sağlayan Periost, hem de beyni koruyan ve sarsılmadan yerinde durmasını sağlayan dayanak misyonunu yüklenir.
Aracnoidea’dan Cavum subdurale denilen mikroskobik bir boşlukla ayrılır ve ona yalnız kan damarlarıyla bağlanır.
Dura mater encephali, kafatası kemiklerinin iç yüzüne bağ dokusal elastik lifler ve damarlarla bağlanmıştır.
Yukarıda da belirtildiği üzere böylece kafatası kemiklerinin birebir vakitte Periost’unu oluşturur. Bu temas, Tentorium cerebelli osseum, Crista petrosa, Crista galli, Crista sagittalis interna üzere çıkıntılı kısımlarda çok sıkıdır.
Dorsal ve yanlarda kafatası kemiklerine daha gevşek bir biçimde bağlanır ve yerinden çarçabuk ayrılabilir. Beyinden çıkan hudutlar kısa bir arada Dura kılıfı ile sarılmış olarak sarfiyatlar ve bu formda de Beyin, kafatası etrafına tespit edilmiş olur. Beynin asıl tespit işini yüklenen ve Dura mater encephali’nin yapmış olduğu üç kıymetli oluşum vardır. Bunlar,
1.Falx cerebri,
2.Tentorium cerebelli mebranaceum,
3.Diaphragma sellae turcicae’dır.
FALX CEREBRI
Orak biçiminde bir Dura dublikatörüdür ve iki beyin hemisferi ortasındaki Fissura longitudinalis cerebri içine girer. Konveks olan dorsal kenarı Crista galli ve Crista sagittalis interna’ya yapışarak Tentorium osseum’la kadar sarfiyat ve burada Tentroium cerebelli membranaceum’a birleşir. Özgür olan ventral kenarı konkavdır ve Corpus callosum’a yakınlığı cinsler arsında ayrımlar gösterir.
Falx cerebri’nin iki yaprağı ortasında sinus sagittalis yer alır. Falx cerebri, hemisferleri yerinde tespit eden bir oluşumdur.
TENTORIUM CEREBELLI MEMBRANACEUM
Dura mater encephali’nin büyük beyin ile küçük beyin ortasındaki Fissura transversa cerebri’nin içine gönderdiği bir Dura dublikatörüdür.
Falx cerebri’ye, transversal olarak bulunan at nalı formunda bir oluşumdur.
Tentorium osseum, Protuberantia occipitalis interna’ya bağlanır ve Crista petrosa boyunca kafatası tabanına kadar uzanır. Kuvvetli konkav olan ventral kenarı Tectum mesencephali yakınlarına kadar gelir. Bu oluşumun iki yaprağı ortasında Sinus transversus bulunur.
DIAPHRAGMA SELLAE TURCICAE
Dura mater encephali’nin Dorsum sella ya da Fossa hypophysialis’in kenarlarından Hipofiz bezinin üzerine atlamasıyla şekillenen ve bu bezi beyinden ayıran bir oluşumdur. Bu bölgede Dura mater encephali, iki yapraklı durumunu korumaktadır. O denli ki Hipofiz bezi Dura’nın iki yaprağı tarafından oluşturulan bir kese içinde yer alır. Bölmenin ortasında Foramen diaphragmaticus denilen bir delik vardır. Bu delikten Hipofizin sapı geçer ve Hipofizi beyefendisine bağlar.
1.DURA MATER SPINALIS
Dura mater encephali’nin bilakis iki yapraklıdır.
1. Dura mater periostalis (Lamina externa)
2. Dura mater meningalis (Lamina interna)
Dura mater periostalis (Lamina externa), Canalis vertebralis’in iç yüzüne yapışmıştır ve omurların Periost’unu oluşturur. Bu iki yaprağı birbirinden ayıran boşluğa Cavum interdurale (Spatium interdurale, Cavum epidurale) denir. Bu boşluğu yağ ve gevşek bağ dokusundan ibaret bir kitle doldurmuştur. Bu kitle, Columna vertebralis’in hareketleri sırasında, Medulla spinalis’i gözetici bir yastık vazifesi yapar.
MERKEZİ HUDUT SİSTEMİ – SYSTEMA NERVOSUM CENTRALE – M.S.S.
M.S.S. Beyin ve Medulla spinalis’ten oluşmuştur. Beyin 14 milyar Nöron içerir ve erişkin beşerde yaklaşık 1300 gramdır. Beyin,
1.Cerebrum,
2.Diencephalon,
3.Caudex,
4.Cerebellum’dan oluşmuştur.
CEREBRUM
Kafatasının büyük bir kısmını işgal eder. Corpus callosum denen bir beyaz cevher köprüsü ile birbirine bağlı iki Hemisfer’den oluşur. Cerebrum’un yüzeyini 2-4 mm kalınlığında ve birden fazla yerde 6 katmandan oluşmuş Gri cevher katmanı yapar. Buna Cortex cerebri ismi verilir. Cortex cerebri ceviz içi üzere bir ekip kıvrımlar ve yarıklar içerir. Kıvrımların her birine Gyrus ismi verilir. Yarıklara Sulcus yahut Fissura denir. Hemisfer’leri birbirinden ayıran Sagittal pozisyondaki yarığa Fissura longitudinalis denir.
Her Hemisfer, Fissura ve Sulcus’lar tarafından 4 loba ayrılır. Sulcus centralis, Frontal lobu Parietal lobdan ayırır. Sulcus centralis’in önünde Gyrus precentralis bulunur. Burası primer motor alandır. Sulcus centralis’in ardındaki Gyrus postcentralis, primer duyu alanıdır. Koku duyusu ile ilgili alanlar, konuşmanın motor alanı (Brocca), emosyonel, toplumsal davranış ve entellektüel zeka merkezleri Frontal lobda yer alır. Temporal lobda işitme merkezi (Heschl) ve konuşmanın duyu alanı (Wernicke), Oksipital lobda görme alanı bulunur. Kortekste birtakım alanlar bilgilerin yorumlandığı ve entegre edildiği Assosiasyon alanlarıdır.
Beyin korteksinin her kısmına impulslar gelmekte ve buralardan impulslar çıkarak öteki yerlere gitmektedir. Buna nazaran, korteksin her bölgesi, Afferent yolların sonu ve Effrent yolların başlangıcıdır. İmpulslar hem gri cevherde hem de beyaz cevherde seyreden Assosiasyon lifleri boyunca yayılarak korteksin çeşitli bölgeleri ve merkezleri ortasında temasları sağlarlar. Serebral korteks, his, irade, hafıza, zeka, muhakeme yaratıcılık üzere işlevlerden sorumludur. Ayrıyeten iskelet kaslarının motor aktivitelerini düzenler.
BAZAL GANGLIYONLAR
Bazal gangliyonlara, Nucleus caudatus, Putamen ve Globus pallidus dahildirler. Birinci ikisi beraberce (Nucleus caudatus ve Putamen), Corpus striatum’u meydana getirirler. Birtakım otoriteler Corpus subthalamicum, Nucleus ruber ve Substantia nigra’yı da bazal gangliyonlara dahil ederler.
Cortex cerebri’si düzgün gelişmemiş hayvanlarda, Örneğin Reptiliae (Sürüngenler) ve Kuşlarda, bazal gangliyonlar beyefendisinin öteki bölgelerine oranla büyüktürler.
Nucleus caudatus, Cortex cerebri’nin 2 S, 4 S ve 8 S alanlarında hudutlar alır. Bu bölgeler inhibe edici bölgelerdir. İnhibe edici impulslar, Globus pallidus yoluyla, Formatio reticularis’e gelirler ve burasını inhibe ederler. Putamen ise Cortex cerebri’nin 4 ve 6 numaralı alanlarından hudutlar alır. Bu alanlar eksite edici (uyarıcı) alanlardır. Putamen, tekrar Globus pallidus yoluyla, Formatio reticularis’e hudutlar göndererek burasını eksite eder.
Globus pallidus, Nucleus caudatus ve Putamen’den aldığı impulsları Formatio reticularis’ten öteki Thalamus, Hypothalamus, Nucieus ruber ve Beyin köküne gönderir.
Nucleus caudatus ve Putamen en çok Cortex cerebri’den Afferent hudutlar alırlar ve Globus pallidus ve Substantia nigra’ya Efferent hudutlar gönderirler. Nucleus ruber ise bütün bazal gangliyonlardan Afferent sonlar alır, lakin bunlara Efferent hudutlar göndermez. Nucleus ruber’den Efferent sonlar Thalamus, Formatio reticularis, Inferior olive ve Omuriliğe masraflar.
Buna nazaran Nucleus caudatus ve Putamen bazal gangliyonların alıcı istasyonları, Globus pallidus ve Nucleus ruber ise verici istasyonları üzere iş görmektedirler.
DIENCEPHALON
Cerebrum’un çabucak altında yerleşmiş ve 3 kısımdan oluşmuştur. Bunlar,
1.Epithalamus,
2.Thalamus,
3.Hypothalamus tıp.
Epithalamus, III ventrikülün tavanında yer alır. Koku ile ilgili serebral korteks alanlarıyla ilişki kurar.
Thalamus, Diencephalon’un en büyük kesimidir. İki oval gri cevher kitlesi içerir. Bu kitleler birbirine Massa intermedia ile bağlanmışlardır ve III. ventrikülün lateral duvarını oluştururlar. Koku duyusu dışında bütün duyular kortikal merkezlere gitmeden evvel Ana istasyon durumundaki Thalamus’a uğrarlar.
Thalamus bu duyuları inceler, bir seçim yapar ve korteks ortasında Radiatio thalamocorticalis denilen karşılıklı ilişkiler aracılığıyla korteks’e iletir. Thalamus duyular için bir süzgeç misyonu gördüğü için dikkatin toplanmasını sağlar. Thalamus seviyesinde duyular ilkel bir biçimde algılanabilirler. Örneğin birey elindeki bir objenin farkında olabilir. Fakat objenin biçimi, tartısı ve sıcaklığı hakkında bir yorum yapamaz.
Hypothalamus, Thalamus’un altında III. ventrikülün döşemesini oluşturur. İç organlardan, koku mukozasından, serebral korteks’ten ve Limbik sistemden çok sayıda lifler alır. Hipofiz bezi ile ilişkileri vardır. Hypothalamus Otonom hudut sisteminin üst merkezi üzere vazife yaptığı için, kalp atım suratı, sindirim refleksleri ve sidik kesesinin kontraksiyonu üzere birçok visseral fonksiyonları düzenler. Hudut sistemi ile Endokrin sistemi ortasında ilişki kurar. Hypothalamus’taki kimi hücre kümelerinin yaptıkları hormonlar kan yoluyla Hipofiz bezinin ön kısmına (Adenohipofiz) ulaşır ve oradaki hormonların imal ve salgılanmasını uyarırlar.
CAUDEX – BEYİN SAPI – BEYİN KÖKÜ
Cerebrum’u Medulla spinalis’e bağlar.
1.Mesencephalon,
2.Pons,
3.Medulla oblangata’dan oluşmuştur.
Mesencephalon, Diencephalon ve Pons ortasında uzanır. Ön kısımda yer alan Pedunculus cerebi’ler serebral korteks ve Medulla spinalis ortasında uzanan lifler içerirler. Art kısmında bulunan 4 kabartıdan (Tectum mesencephali) üsteki ikisi görme, alttaki ikisi işitme refleksleri ile ilgilidirler.
Pons, Medulla spinalis ve öteki beyin kısımları ortasında bir köprü üzeredir. Bu ilişkileri enine ve uzunlamasına lifler aracılığıyla sağlar. Enine lifleri Cerebellum’u devreye sokar. Uzunlamasına seyredenler, Medulla spinalis ve Medulla oblongata ile daha üst merkezleri birbirine bağlayan motor ve duyu lifleridir.
MEDULLA OBLONGATA
Medulla spinalis’in üst gerçek devamıdır. Foramen magnum ile Pons ortasında uzanır. Medulla oblongata’nın beyaz cevherini Medulla spinalis’ten yükselen (Ascendens) yahut Medulla spinalis’e inen (Descendens) Traktuslar oluşturur. Serebral korteks’ten başlayıp aşağıya inen Piramidal yollar burada çaprazlaşırlar. Medulla oblongata’da bilhassa Vejetatif (Vegetative) işlevlerin merkezlerinin bulunduğu yerdir. Vejetatif işlev deyince hem bitkilerde hem de hayvanlarda mevcut olan yaşamsal işlevler kastedilir.
Vejetatif fonksiyonlara
1.Solunum,
2.Sindirim,
3.Dolaşım,
4.Sekresyon,
5. Üreme (Reprodüksiyon),
6.Absorpisyon dahildirler.
Solunumla ilgili olarak teneffüs merkezleri, sindirimle ilgili olarak çiğneme, yutma, tükürük bezlerinin salgı yapmaları ve kusma refleks merkezleri, sirkülasyonla ilgili olarak vazomotor ve kalp çalışmasını, kan basıncını ayarlayan merkezler daima beyin kökünde yer almışlardır. Ayakta durma ve bedenin vaziyet alması ile ilgili reflekslerin merkezleri de beyin kökündedir.
10 çifti beyin kökünden çıkan ve 2 çifti Cerebrum’un uzantısı olarak kabul edilen 12 çift baş sonu vardır. Bunlar, Roma sayılarıyla 1’den 12’ye kadar numaralanırlar. Numaraları üstten aşağıya çıkış seviyelerini gösterir.
Buna nazaran baş çifti hudutları şöyle sıralanır.
I. N. Olphactorius : Koku sonudur.
II. N. Opticus : Görme ile ilgilidir.
III. N.Oculomotorius : Göz kasları ve refleks ile ilgilidir.
IV. N.Trochlearis : Göz kasları ile ilgilidir.
V. N. Trigeminus : Yüz derisi ve çiğneme kaslarına dağılır.
VI. N. Abducens : Göz kasları ile ilgilidir.
VII. N. Facialis : Yüzün mimik kaslarını innerve eder.
VIII.N. Vestibulocochlearis : İşitme ve istikrar ile ilgilidir.
IX.N.Glossopharyngeus : Tat duyusunu alır.
X.N.Vagus : Karın ve Thoraks içi organlarına dağılan motor ve duyu kısımları vardır.
XI.N.Accessorius : Trapezius ve Sternomastoideus kaslarını innerve eder.
XII.N.Hypoglossus : Lisan kaslarına dağılır.
CEREBELLUM
Cerebellum, kafatası boşluğunun art kısmı içine oturmuş ve Cerebrum’dan Tentorium cerebelli ile ayrılmıştır. Ortada Vermis denilen, kıvrılmış bir kurda benzeyen kısım ile birleştirilmiş iki Hemisfer’den oluşmuştur. Dış yüzeyi enine seyreden birçok paralel çizgilerle küçük enine katlantılara ayrılmıştır. Folia cerebelli ismi verilen bu katlantılar, Cerebellum yüzeyi boyunca kesilmeden devam ederler. Cortex cerebelli de bu yarıklardan içeri sokulduğu için, Median hatta yapılan bir sagittal kesitte beyaz cevher bir ağacın dallanması formunda görünür. Bu görünüşe Arbor vitae cerebelli (Beyiciğin Hayat Ağacı) denir.
Cerebellum’un işlevi kasların çalışmadaki uyumu sağlamaktadır. Cerebellum’un gelişme açısına nazaran kısımları, Archicerebellum, iç kulaktan gelen bilgilere nazaran kas tonusunda değişiklikler yaparak bedenin istikrarını ve göz hareketlerini ayarlar. Nispeten yeni kısımları (Paleocerebellum) bütün bedendeki kas ve tendonlardan Proprioseptif dokunma ve basınç duyularını alır. Yanıtlarıyla kas tonusunu değiştirerek harekette sinerjik etkiyi düzenler. Hareketlerin istenilen tertip içinde yapılabilmesi için bu tesir çok değerlidir. Yeni kısımlar Neocerebellum hareketlerin yumuşak istenilen nizam içinde, koordineli olarak çalışmasını sağlar. Cerebellum olmadan, kasların kasılmasında bir düzensizlik ortaya çıkar. Hasılı Cerebellum, direkt doğruya kasa buyruk vermemesine rağmen, motor merkezlerin buyruklarını değiştirerek yahut tekrar düzenleyerek hareketlerin ahenk içinde yapılmasını sağlar.
MEDULLA SPINALIS
Vertebral kanal içerisinde, Foramen magmun ile L-2. vertebra ortasında Medulla oblangata’nın devamı olarak uzanır. Yaklaşık 45 cm uzunluğundadır.
Conus medullalaris denilen koni formunda bir uç ile sonlanır. Bu koninin ucundan Filum terminale denilen bir fibröz iplik 1.Coxygeal segmentin ardına yapışır.
Medulla spinalis 31 segment içerir. Her segment bir çift spinal hududun çıktığı bölgedir.
Medulla spinalis düz bir silindir halinde değildir. C-3. – T-2. segmentler ortasında Intumescentia cervicalis T-9. Conus medullaris ortasında Intumescentia lumbosacralis denilen iki bariz kalınlaşma gösterir.
Medulla spinalis’te gri cevher içte, beyaz cevher dışta yerleşmiştir. Kesitlerde gri cevher H harfi formunda görülür. H’nin ön kollarına Cornu anterior – Ön boynuz, art kollarına Cornu posterior – Art boynuz denir.
Gri cevher bütün Medulla spinalis boyunca, sütun biçimli bir kitle oluşturur. Bu nedenle Columna terimi de kullanılabilir.
Ön boynuzda kasları innerve eden motor hücreler, art boynuzda ise duyu hücreleri bulunur. Motor ve duyu hücrelerinden başlayan lifler bir Radix anterior-Ön kök ve Radix porterior-Arka kök yaparlar. Ön ve art köklerin Foramen intervertebralis dışında birleşmesiyle spinal hudut oluşur. Bu nedenle bir spinal sonda hem motor hem de duyu lifleri bir ortada yer alır.
Arka kök üzerinde her bir spinal hudut için bir spinal gangliyonda yaparlar (Bell-Magendie Kanunu). Cornu anterior ve Posterior enine bir gri cevher kitlesi ile birleştirilmişlerdir. Bu gri cevher kitlesinin önünde beyindeki ventrikülleri temsil eden Canalis centralis bulunur.
Beyaz cevher, uzunlamasına seyreden hudut lifleri tarafından oluşturulmuştur.
1.Funiculus anterior,
2.Funiculus posterior,
3.Funiculus leteralis olmak üzere üç kordon halinde düzenlenmiştir.
Aşağıdan üste yanlışsız gitgide yeni liflerin eklenmesiyle beyaz cevherin ölçüsü artar. Bu nedenle Medulla spnalis’in servikal segmentlerinde sakral segmentlere nazaran daha fazla beyaz cevher vardır.
M.S.S. içinde tıpkı yerden başlayan, birebir seyri gösteren ve tıpkı merkezlerde sonlanan lif demetlerine Tractus yahut Fasciculus denir. Medulla spinalis’in temel fonksiyonlarından biri Ascendens – Yükselen ve Descendens -inen Traktuslar aracılığıyla motor ve duygusal bilgileri beyefendisine yahut kaslara iletmektedir. İkinci değerli fonksiyonu Reflekslerin düzenlenmesidir. Medulla spinalis’ten yükselen lifler duyu yollarıdır. Bu yollar Piramidal Medulla spinalis’e istemli hareketleri başlatan impulsları taşırlar. Ekstremite’lerin distal kısımlarındaki ince ve marifetli hareketleri denetim ederler.
Bu yolların zedelenmesinde (Üst motor nöron felci) bu hareketler kaybolur. Alt motor nöron zedelenmesi kas ve hudut kontağı kesildiği için Refleks ve istemli bütün hareketler kaybolur. Kas tonusu kaybolur ve kas kısa vakitte Atrofi’ye uğrar.
Medulla spinalis’e üst merkezlerden, Piramidal yollar dışında inen lifler Ekstrapiramidal yolları yaparlar. Bu yollar içerisinde Bazal gangliyonların da yer aldığı Ekstrapiramidal sistem ile ilgilidir. Ekstrapiramidal sistem, evvel serebral korteksin yardımıyla öğrenilmiş daha sonra otomatik hale gelmiş (Stereotip) hareketlerin denetimini yapar. Korteks bu hareketlere lakin gerekli olduğu vakit karışıp taraflarını değiştirir. Örneğin bir atlet yapacağı hareketi birçok kere tekrarlayarak, bu hareketin otomatik hale gelmesini sağlayabilir. Lakin koşu sırasında ayak anlaşılmadık bir yüzeye bastığında korteks işe derhal müdahale ederek ayağın konumunun düzeltilmesini sağlar.
Medulla spinalis gövde ve ekstremite kaslarını denetim eden refleks merkezi olarak da iş görür. Bu refleks merkezleri ile beyin merkezleri ortasında temas sağlayan yollar Medulla spinalis’ten geçer.
MEDULLA SPINALIS KLİNİK BİLGİ
1. Vertebral kolon kırık ve çıkıklarında yahut disk fıtıklarında en büyük tehlike M. spinalis’in zedelenmesidir. Zedelenmenin durumuna nazaran, zedelenme seviyesinin altında kalan beden kısımlarında kalıcı yahut süreksiz felçler, duyu kayıpları yahut ağrı duyusu semptomları görülebilir.
2. M.S.S. ve hudut kökleri Beyin-omurilik sıvısı (B.O.S.-Liquor Cerebrospinalis) ismi verilen bir sıvının içinde yüzer durumdadır. Birtakım hastalıklarda tahlil yahut diğer emellerle bu sıvı iğne ile alınır. Sıvının alınma sürecine Lumbal ponksiyon denir. M. spinalis’in alt ucu L-1. Vertabra’nın altında sonlandığı için Lumbal ponksiyon bu vertabra seviyesinin daha altından yapılır. Çoklukla L-3. – L-4. yahut L-4.- L-5. Vertabra’ların spinal çıkıntıları ortasından, Ligamentum flavum delinerek girilir. Bu durumda iğne Cauda equina’yı oluşturan hudut kökleri ortasına gireceği için M. spinalis’i zedeleme imkanı yoktur.
Hastanın ansızın şoka girerek düşme mümkünlüğü da göz önüne alınarak bu süreç, hastayı düz bir yerde yan yatırıp beli Fleksiyon durumunda iken yapılmalıdır.
Omurga kırıklarında yaralının sedyeye alınması değerlidir. Servikal vertebra kırıklarında baş ve boyun kımıldamayacak biçimde tespit edilmelidir. Başa asla Fleksiyon yaptırılmamalıdır. Hasta sert ve düz tabanlı bir sedyeye sırt üstü yatırılmalı ve servikal kurvaturun altında hafif bir takviye (Kumaş, Gömlek, Ceket. vb. ) konulmalıdır.
Torakal ve Lumbal bölge kırıklarında gövdeye ve bele asla fleksiyon yaptırılmamalı, hasta sert tabanlı düz bir sedyeye, sırtüstü nötr durumda yatırılmalıdır. Bel kurvaturu altına hafif bir dayanak malzeme konulmalıdır.
SPİNAL HUDUTLAR – PERİFERİK HUDUT SİSTEMİ
Medulla spinalis’ten çıkış seviyelerine nazaran isimlendirilen 31 çift spinal hudut vardır. 1. çift Oksipiltal kemik ile Atlas ortasından, öbürleri Foramen intervertebralis’ten çıkarlar. Buna nazaran 8 çift Servikal, 12 çift Torakal, 5 çift Lumbal, 5 çift Sakral ve 1 çift Koksigeal spinal hudut vardır. Daha evvel de değinildiği üzere bir spinal hudut hem duyu hem de motor lifler içerir.
Torakolumbal ve Sakral bölgeden çıkan sonlarda otonom lifler de bulunur.
Lumbal, Sakral ve Koksigeal sonlar Medulla spinalis’in alt ucundan her biri kendi çıkış deliklerine ulaşmak üzere aşağıya gerçek inerler. Bu, sonların At kuyruğu halinde görünmesine neden olur. Bu görünüşe Cauda equina denir. Bir spinal hudut bağ dokusundan yapılmış bir kılıf ile sarılmıştır. Buna Epineurium denir. Hududu oluşturan Fasiküller Perineurium, bir tek hudut lifi Endoneurium ile sarılmıştır. Spinal sonlar gaye organa varmadan evvel kimi bölgelerde ağlar oluştururlar. Bu ağlara Pleksus ismi verilir. Uzunluğunda Plexus cervicalis’i yapan hudutlar boynun deri ve kaslarına dağılırlar.
Plexus brachialis’i yapan spinal sonlar üst ekstremiteye dağılırlar. Pleksus brachialis, Axilla (koltuk altı) bölgesinde uzanır. Bu Pleksus’tan çıkan N. radialis (Radial sinir) el bileği ve parmağa Ekstensiyon yaptıran kaslara dağılır. N. medianus (Median sinir) ile N. ulnaris (Ulnar sinir) el bileği ve parmaklara Fleksiyon yaptıran kaslara dağılır. N. axillaris (Aksillar sinir) omuzu hareket ettiren kaslara dağılır. N. musculocutaneous (Muskulokuteneus siniri) omuz eklemine Fleksiyon yaptıran M. coracobrachialis ile dirsek eklemine Fleksiyon yaptıran M. biceps brachii’ye dağılır. Bu sonlar tıpkı vakitte üst ekstremitenin derisinden duyu taşırlar.
Torakal sonlar bir Pleksus oluşturmazlar. Her bir torakal spinal hudut kendi düzeyindeki interkostal aralıkta interkostal kaslar ortasında seyreder. Bu sonlar toraks ve karın duvarı deri ve kaslarına dağılırlar.
Plexus lumbalis’ten (Lumbal pleksus) çıkan N. femoralis (Femoral sinir) diz eklemine kadar uzayan M. quadriceps femoris’e dağılır. N. obturatorius (Obturator sinir) ise uyluğun Adduktor kaslarına dağılır.
Plexus sacralis’in (Sakral pleksus) N. ischiadicus (Siyatik siniri) ismi verilen kalın bir kısmı ve daha küçük Gluteal hudut kısımları vardır. Gluteal hudutlar, Gluteal kaslara dağılırlar. Siyatik hududu, N. peroneus communis ve N. tibialis’in birleşmesinden oluşmuştur. N. peroneus communis, Fibula boynunun art kısmında yüzeyselleşir. Burada kolay kolay palpe edilebilir. Bu hudut ayağın Dorsifleksiyon ve Eversiyonunu yöneten kas kümelerini innerve eder. Alt ekstremite ve Pelvis’in deri alanlarının duyusu Lumbal ve Sakral Pleksus hudutları tarafından taşınır. N. tibialis uylukta Hamstring kümesi kaslar ile bacakta M. popliteus, M. plantaris, M. gastrocnemius, M. soleus, M. tibialis posterior, M. fleksor digitorum longus, M. fleksor hallucis longus ve ayak tabanındaki bütün kısa kasları innerve eder. Bu nedenle N. Tibialis, ayağın ve parmakların Plantarfleksiyon ve inversiyon hareketlerini yönetir. Uyluktaki dağılımı ile yürüyüş sırasındaki kalça Ekstensiyonu ve dizin Fleksiyonunu yönetir.
NERVUS ISCHIADICUS (PLEXUS ISCHIADICUS) KLİNİK BİLGİ
1. Siyatik hududun büyüklüğü nedeniyle zedelenmesi çok kolaydır. Disk fıtıkları, Kalçanın kırık ve çıkıkları, Doğum sırsında bebek bacaklarının Traksiyonu, Pelvis tümörleri, Delici yaralanmalar, Gluteal bölgeye kusurlu ilaç enjeksiyonları ve çeşitli hudut iltihapları Siyatik siniri’ni tutabilir.
Sinirin tam kesisinde N. tibialis ve N.peroneus’lardan innerve olan Hamstring kasları (But kasları) bütün bacak ve ayak kasları felce uğrarlar. Aşil refleksi ve Babinski refleksi kaybolur. Lakin Siyatik sonu çoğunlukla kısmi felçlere uğrar.
2. Siyatik tabiri, Siyatik hudut dağılım alanındaki yaygın ağrıyı tanımlamak için kullanılır. Ağrı Gluteal bölge bilhassa iç kısmında, uyluğun art bölgesi, bacağın ve ayağın iç kısmını kapsar.
Siyatik çoğunlukla, hududun dorsal yahut ventral köklerinden bir yahut bir kaçının baskı altında kalması sonucu gelişir. Şayet tek bir kök baskı altında ise ağrı sadece o segmentin innervasyon alanına akseder. Örneğin, L-5 – S-1 ortasındaki bir Disk fıtığı S-1. kökleri baskıya alır. Bu durumda ağrı uyluğun art, bacağın arka-dış bölümlerine yayılır.
3. M. biceps femoris’in uzun başı N. tibalis, kısa başı N. peroneus communis’ten innerve olduğu için başları başka farklı zedelenebilir.
4.Patrick F-ab-er-e işareti: Ağrılı ekstremitenin topuğu, ekstensiyondaki karşı dizin üstüne konur. Hasta diz bu konumda yatağa yanlışsız bastırılamaz. Kısaca bu dizin Fleksiyon + Abduksiyon + Dış Rotasyon + Ekstensiyon teşebbüslerinde şiddetli ağrı olur. Bu işaret bize kalça ekleminde bir hastalık olduğunu gösterir. Siyatik de F-ab-er-e hareketi ağrısız olarak yapılabilir.
5.Laseque işareti: Sırt üstü yatan bir hasta, dizi Ekstensiyonda iken kalçasına Fleksiyon yaptırarak Ekstremiteyi üst kaldırırsa, bütün Siyatik hudut dağılımı bölgelerinde yaygın ağrıdan şikayet eder Bu ağrı Siyatik hudut hastalığının işaretidir.
OTONOM – SEMPATİK HUDUT SİSTEMİ
Otonom hudut sistemi bedenin istem dışı çalışan kaslarını innerve eden hudut sistemi kısmıdır. Bezlerin salgı yapmasını ve iç organların hareketlerini de denetim eder.
Otonom hudut sisteminde Sempatik hudut sistemi ve Parasempatik hudut sistemi olmak üzere iki kısım vardır.
Otonom hudut hücreleri Beyin kökü ve Medulla spinalis’te yerleşmiştirler. Akson’lar Medulla spinalis ve Beyin kökünü Periferik hudutlar olarak terk ederler.
Parasempatik ve Sempatik tüm Otonomik ihtarım, Sinaps yapan iki nöronla gerçekleşir.
Bunlar, Pregangliyonik nöron ve Gangliyonik nöron’dur. Pregangliyonik nöron M.S.S. içindedir. Akson’una Preganglionik lif denir. Gangliyon nöronu M.S.S. dışında bulunan bir Otonom gangliyon’un içindedir. Akson’una Postgangliyonik lif denir.
Merkezi hudut sistemi ile Viseral organlar ortasında yer alan Efferent periferik yol üzerindeki hudut hücresi kümelerine Otonom gangliyonlar denir. Buradaki hücreler Beyin ve Medulla spinalis’ten gelen Otonom liflerle sinaps yaparlar. Kendi aksonlarını ise visseral organlara gönderirler.
Otonom ganglionlar bedende 3 halde dağılmışlardır.
1.Paravertebral ganglionlar, Columna vertebralis’in ön-yan kısımlarında, segmental olarak sıralanmışlardır. Bu gangliyonlar birbirlerine Longitudinal liflerle bağlanırlar ve Columna vertebralis’in iki yanında Truncus symphaticus’ları oluştururlar.
2.Prevertebral ganglionlar, Aorta abdominalis ve büyük kısımları etrafında yer almış gangliyonlardır.
3.Terminal ganglionlar, Sadece Parasempatik gangliyonlardır. Bunlar innerve edilen organın içinde yahut çabucak bitişiğinde yer alırlar.
Otonom hudut sistemi 3 ana kısımdan çıkar
1.Kraniyal kısım buradan Okulomotor, Fasiyal, Glossofaringeus ve Vagus sonları içindeki Pregangliyonik visseral motor lifler çıkarlar. Bu lifler Terminal gangliyonlarda Sinaps yaptıktan sonra gaye organa sarfiyatlar. Bu kısım Parasempatiktir.
2.Thoraco-lumbal kısım T-1–L-2 ortasındaki segmentlerden çıkarlar ve Trunkus sempatikatus’a girerler, ya Prevertebral yahut Paravertebral gangliyonlarda Sinaps yaparlar. Sinaps’tan sonra maksat organa sarfiyatlar. Bu kısım Sempatiktir.
3.Sakral kısım S-2, S-3, S-4 seviyelerinden Medulla spinalis’ten çıkarlar. Pelvis organları ile ilgili Pre-vertebral gangliyonlarda Sinaps yapıp maksat organa masraflar. Bu kısım Parasempatiktir.
Organların birden fazla ikili otonomik innervesyona sahiptir. Bu ikili innervasyonun tesirleri aksidir. Lakin tertipli çalışırlar. Bu otonomik innervasyon organ ve bezleri olağan aktiflikte tutan zayıf impulslar gönderirler.
Stresli durumlarda sempatik impulslar daha güçlü olur ve organlarla bezler gerilim ortamına tepki gösterirler. Gerilim ortamı düzeldiği ve organ işlevleri olağana döndüğü vakit Parasempatik sistem faal duruma geçer.
Fazla efor harcandığında ya da tasa ve dehşete düşüldüğünde kalp atım suratı artar. Koroner damarlar iskelet kas damarlı ve bronchiol’ler genişler. Karaciğer Glukojen’den daha fazla glukoz üretir.
Derideki küçük Arterioller, vasokonstriktör ve kan basıncı artar. Yüz sararır, ama kaslar ve beyin daha fazla oksijen harcayarak bireyi hem fizikî hem de zihinsel harekete hazırlar. Tıpkı vakitte göz pupillaları genişler, kıllar dikleşir ve ter bezleri daha fazla ter üretir. Bu ortada barsak ve mide hareketleri ile sindirim özsuyu sekresyonu inhibe olur, ağız kurur. Bu sempatik hudut sisteminin tesiridir. Bir hücum, savunma, dövüşme ve koşma üzere durumlarda açığa çıkar.
Stres durumu bittikten sonra, Parasempatik hudut sistemi olayları olağana döndürür. Sindirim organları daha fazla kan alır, bezler salgılarını artırır ve boşaltım organları tekrar işlevlerini başlatır. Kalp atımı suratı ve kan basıncı düşer. Tekrar sakinlik durumuna dönülür.
OTONOM – SEMPATİK HUDUT SİSTEMİ KLİNİK BİLGİ
1. Sempatik zincirlerin Ekstraperitoneal yağ dokusu içinde yerleşmeleri nedeniyle bunlara cerrahi teşebbüs Lateral ekstraperitoneal yaklaşımla olur. Psoas kasının iç kenarına ulaşmak için Periton öne-içe gerçek kaldırılır. Sol zincir Aorta (bazen de Persistent sol vena cava) ile örtülüdür. Sağ zincir V. cava inferior ile örtülüdür. Bu oluşumlar içe hakikat Retrakte edilir. Gangliyonlar yağ dokusu ve lenf düğümleri ile gizlenmişlerdir.
2. Ganliyonlar çok varyasyonlar gösterdiği için ayırt edilmeleri en yeterlisi Ramus communicantes’lerinden yapılır. Pregangliyonik lifler içeren en alt Ramus bir gangliyonun ayırt edilmesi için anahtar olarak kullanılır. L-2. hudut Pregangliyonik lif içeren en alt sinirdir. Şayet sempatik zincir onu L-2 lere bağlayan Ramus’un altından kesilirse alt ekstremite sempatikleri felce uğrayacaktır.
3. Torakoabdominal hudutların uçları rektus kılıfına girerken Linea semilunaris’i dik olarak çaprazlar. O bakımdan Linea semilunaris boyunca ensizyon yapılırsa bu hudutların uçları kesilir ve M. rektus’un o kısımları felce uğrar.
4. Torakoabdominal sonların Proksimal kısımları 7.- 11. İnterkostal kaslar ve Pariyetal pleura’yı da innerve ederler. O taraftan Pleura’yı uyaran bir patolojik olay karın duvarı kaslarının Reflaktorik kasılmasına (Defans) neden olabilir. Tıpkı olay Peritonit üzere bir karın içi patoloji nedeniyle de olabildiğine nazaran, ikisi birbirine karıştırılabilir.
Sağlıklı günler dileği ile…
Uzman Dr.Ali AYYILDIZ – Veteriner Tabip – İnsan Anatomisi Uzmanı Dr. (Ph.D.)
Was this helpful?
0 / 0
